کاشت داشت و برداشت زرشک – تمام نکات پرورش زرشک

زرشک
۲.۸/۵ - (۶ امتیاز)

زرشک یا بربریس Berberis SP. از گیاهان راسته آلاله Ranals بوده، و جزء تیره زرشکیان می باشد . این گیاه نهاندانــه دولپه أی و جدا گلبرگ است. گیاه زرشک از نظر تشکیل گل ، یک گیاه روز بلند است .
پراکندگی کاشت زرشک :

گیاه زرشک در قرن هفتم میلادی شناخته شده است و پیدایش آن از نظر زمین شناسی به دوره ائوسن EUCEN مربوط میشود. ولی در قرن هشتم میلادی معرفی گردیده است زرشک در تمام مناطق معتدل نیمکره شمالی می روید. در ایران نیز دو واریته زرشک دانه دار و زرشک بی دانه در مناطقی چون خراسان اطراف تهران، قسمتهایی از آذربایجان، اصفهان، کرمان، همچنین بین کرج و چالوس می روید. واریته بدون هسته آن معروف به زرشک پلویی عمدتاً در نواحی خراسان کشت می شود. در اصفهان و کاشان نیز باغهای زرشک موجود است. در اصفهان نزدیک سی و سه پل باغ مصفایی وجود دارد که به (باغ زرشک) معروف است . زرشک دانه دار بیشتر به صورت زینتی کشت می شود ولی واریته بی دانه آن از نظر تجارتی دارای اهمیت است.

دمای مناسب :

رشد رویشی گیاه زرشک در دمای ۱۸-۱۵ درجه سانتیگراد بوده و در مناطق مختلف معمولاً در ماههای فروردین و اردیبهشت آغاز می شود. گلدهی زرشک در گرمای حدود ۲۳-۱۹ درجه سانتیگراد نیز میوه آن ظاهر می شود. در حرارتهــأی حدود ۱۱-۷ درجه سانتیگراد دوره زندگی نهفته یا خواب گیاه آغاز می گردد. این گیاه نسبت به زمستانهای طولانی مقاوم بوده و تا فرا رسیدن گرمای حدود پانزده درجه سانتیگراد در زندگی نهفته به سر می برد.

همان گونه که مشاهده می شود تغییرات دما تاثیر بسزایی در چرخه زندگی گیاه دارد.
خاک و زمین مناسب
همچنین عواملی مانند جنس خاک، PH خاک، مقدار نمکهای موجود در خاک، آبیاری ،‌ تغذیه از مواد معدنی و عوامل محیطی دیگر نیز در چرخه زندگی این گیاه موثرند.
مناسبترین وضعیت رشد و نمو زرشک در خاکهای آهکی با بافت لومی، لومی – شنی و یا حتی شنی – لومی مشاهده شده است . این گیاه می تواند خاکی با PH حدود ۹ را تحمل کند.
زرشک در خاکهای آهکی سبک به خوبی رشد میکند و تا حدودی نسبت به شوری آب و خاک سازگار است ، و شوری خاک را نیز تا EC حدود ۵.۵ میلی موز تحمل می کند. گیاه زرشک در خاکهای غنی از مواد غذایی مورد نیاز ، رشد بهتر و محصول دهی بیشتری دارد، اما نسبت به فقر غذایی خاک نیز تا حد نسبتاً زیادی مقاوم است.

نیاز آبی و آبیاری زرشک : زرشک در برابر کمبود آب نیز از خود مقاومت نشان می دهد ولی میزان آبیاری مناسب در برداشت میوه های درشت تر و گوشتی تر تاثیر به سزایی دارد. دور آبیاری زرشک به طور معمول ۱۲-۱۰ روز است و این زمان بسته به نوع خاک و شرایط آب و هوایی تغییر می یابد.

انواع مختلف زرشک دارای نیازهای آبی متفاوتی می باشند. به طوری که برخی از گونه های زرشک در آرژانتین در مناطقی با بارندگی ۳۰۰۰-۱۲۰۰ میلی متر رشد می یابند. اما یک گونه دیگر از زرشک در مناطقی با ۲۷۰-۱۵۰ میلی متر بارندگی رشد مناسبی را نشان داده است.

نیاز آبی زرشک بی دانه نسبت به درختان یا درختچه های میوه مشابه پایین می باشد و یکی از دلایل اصلی جایگزین شدن زرشک در الگوی کاشت شهرستان های جنوبی خراسان، درآمد نسبتا خوب حاصل از زرشک به ازای مصرف یک متر مکعب آب می باشد. نیاز خالص آبیاری زرشک حدودا ۹۹۰۰ متر مکعب در هکتار است که بسته به روش هایی آبیاری به کار گرفته شده نیاز ناخالص آبیاری، بیشتر از این مقدار می باشد.

در سال های خشک کشاورزان زرشک کار حتی با سه نوبت آبیاری باغ در طول تابستان هم محصول زرشک برداشت می کنند. در صورتی که هدف، برداشت محصول فراوان باشد، نباید در محدوده زمانی پس از ریزش گلبرگ ها تا یکی دو هفته پیش از برداشت محصول از آبیاری منظم درختچه های زرشک غفلت شود. عدم تأمین نیاز آبی این گیاه به منزله مرگ آن نخواهد بود و حتی مشاهده گریده که به هنگام وقوع اتفاقات پیش بینی نشده مثل خشک شدن چاه آب و عدم امکان آبیاری باغ زرشک در طول سال زراعی، این درختچه مقاوم توانسته است با تحمل و با اتکا بر ذخایر رطوبتی خاک و آب محدود حاصل از نزولات جوی، زنده بماند.

اگر چه زرشک از گیاهان مقاوم به کم آبی است ولی در ۴-۳ سال ابتدای کاشت، بسته به بافت خاک و شرایط آب و هوایی آبیاری آن هر ۷ تا ۸ روز مناسب است. در سال های بعد، باغ زرشک معمولا هر ۱۲ تا ۱۵ روز یک بار آبیاری می شود. گاهی فاصله دو نوبت آبیاری به ۲۰ روز و بیشتر هم می رسد که البته به کاهش عملکرد منجر می شود.

در برخی مناطق کوهستانی و در شرایط ویژه، گاهی درختچه زرشک را در طول فصل رشد بیش از ۴-۳ مرتبه آبیاری نمی کنند. حتی در مناطق کوهستانی، در بخش های خاصی که خاک قدرت حفظ رطوبت زیادی داشته و در زمستان هم قطعات کوچک زرشک کاری به صورت دیم نیز مشاهده می شود.

پرورش دهندگان زرشک معتقدند آبیاری در زمان گل دهی به ویژه اگر در حد اشباع شدن محیط ریشه باشد، سبب ریزش گل ها می شود. عدم آبیاری در هنگام گل دهی همچنین از رویش شاخه های فرعی جدید جلوگیری می کند، این شاخه ها با میوه های در حال تشکیل برای آب و موادغذایی رقابت دارند. در بعضی مناطق تا اوایل خرداد ماه از آبیاری زرشک خودداری می کنند. درختچه زرشک نسبت به آبیاری به وسیله آب های شور مقاومت دارد، اما آب های بسیار شور سبب کاهش رشد و عملکرد آن می شوند.

کاشت در ارتفاعات : درختچه های زرشکی که در ارتفاعات بیش از هزار متر و نیز در مناطقی با زمستانهای نسبتاً سرد و طولانی می رویند از رشد بیشتر و محصول دهی بهتری برخوردارند. به همین دلیل مناطق کوهپایه أی که دارای چنین شرایط و نیز خاک سبک هستند، برای پرورش زرشک بسیار مناسب می باشند.

ازدیاد و تکثیر زرشک :
ازدیاد گیاه زرشک به وسیله پاجوش صورت می گیرد. معمولاً پاجوشهای یک تا سه ساله را از گیاه مادر جدا کرده و می کارند. هر چه پاجوشها جوانتر باشند امکان رشد آنها به صورت گیاه مستقل بیشتر است .
جدا نمودن پاجوشها از گیاه مادر، از ماه بهمن تا فروردین صورت می گیرد. پاجوشهای جدا شده باید سریعاً در خاک مرطوب کشت شوند.
مرحله زایشی گیاه زرشک با ظاهر شدن گلهای زرد رنگ همراه است. معمولاً تا موقع رسیدن میوه ها می توان گلها را بر روی گیاه مشاهده کرد.
تکثیر و کاشت نهال و پاجوش  زرشک
۱- بهترین راه تکثیر درخت زرشک استفاده از پاجوشها است ، به این ترتیب که از آذر ماه تا نیمه دوم اسفند، یعنی پس از برگریزان تا هنگام بیداری ، درخت قابل استفاده برای جابجایی خواهد بود. پاجوشهای دوساله را از بیخ درخت با ریشه می کنند و در زمین مساعد و آماده می نشانند.
ریشه درخت زرشک در برابر هوا خیلی حساس است . وقتی پاجوشها را از زمین در می آورند باید بلافاصله آنها را در گودهای آماده بنشانند و یا با اندکی گِل در کیسه پلاستیک بپیچند وبه اصطلاح قنداق کنند. تا هوا نکشد درغیر این صورت نهال خطا خواهد کرد.
کاشت بذر زرشک :  زرشک دانه دار با بذر تکثیر می شود و روش کاشتن بذر به این صورت است که بذرهای رسیده زرشک را برای مدت دو ماه در محلی با گرمای پنج درجه نگهداری می کنند سپس
می کارند . این گونه ارزش اقتصادی ندارد. فقط برای تهیه آب زرشک یا تهیه نوشابه استفاده می شود.
قلمه زدن زرشک :  اگر شاخه جوان زرشک را در پاییز در خاک بخوابانند و یا دراسفند ماه قلمه بزنند شاخه ، ریشه زده موجب زیاد شدن این درخت پرفایده شود.

کود دهی زرشک : معمولاً برای تقویت خاک اطراف ریشه گیاه ،‌ از کودهای دامی استفاده می شود. در سالهای اخیر، به کار بردن کود شیمیایی فسفات آمونیم نیز متداول گردیده است.

هرس زرشک :
هرس زرشک معمولاً در ماههای آبان تا بهمن انجام می شود و بیشتر شامل پیراستن شاخه های خشک گیاه می گردد.
هرس و تغذیه اصولی، راهکاری کلیدی در مبارزه با سال آوری زرشک است.

هرس از سال چهارم همزمان با جدا کردن پاجوش ها آغاز می شود.

مناسب ترین روش هرس درخت زرشک ۲ تا ۳ پایه است.

هرس هر ۲ سال یک بار از برداشت زرشک در آبان انجام می شود.

هرس پاییزه و حذف ترک های روی تنه و سوزاندن آن ها نقش مهمی در کاهش خسارت زنبور شاخه خوار دارد.

مقدار محصول و زمان به ثمر نشستن زرشک

– زرشک در چهار سال اول، محصول چندانی ندارد اما از سال پنجم، نخستین محصول نسبتاً اقتصادی آن حاصل می شود و در سال هفتم میانگین عملکرد این محصول به دو تن در هکتار می رسد. با بالا رفتن سن، مقدار محصول درختچه های زرشک نیز زیادتر می شود و بیشترین باردهی آن از چهارده سالگی شروع شده و تا ۲۵ سالگی ادامه می یابد. این درختچه ها تا ۸۵ سالگی به بار می نشینند و از هر ۴ کیلو زرشک تازه می توان یک کیلو زرشک خشک به دست آورد.

درآمد کاشت و پرورش زرشک

– قیمت زرشک پاک کرده و بسته بندی شده به ازای هر کیلو بین ۱۲ تا ۱۴ هزار تومان است. حدودا از ۳۰۰ مترمربع زمین می توان ۵۰ کیلو زرشک تازه ارگانیک به دست آورد که درآمدی حدود ۷۰۰ هزار تومان خواهد داشت و این در حالی است که با کاشت گندم در زمینی به همین مساحت تنها ۱۶۰ هزار تومان درآمد عاید کشاورز می شود. با این وصف از یک هکتار زرشک می توان سالانه ۲۰ میلیون تومان درآمد به دست آورد.

زرشک

آفات و بیماریهای زرشک
مهمترین آفات و بیماریهای زرشک عبارتند از:‌ سن زرشک، شته زرشک، پروانه تخم انگشتری، پروانه برگخوار، کنه قرمز زرشک، زنبور شاخکدار زرشک،‌ قارچ زنگ سیاه گندم و قارچ سفیدک زرشک.
الف) سن:
این آفت در ایران، ابتدا در سال ۱۳۴۰ از روی بلوط، زرشک و نسترن کوهی گزارش شده است . آفت مزبور به برگها و شاخه های جوان حمله نموده و موجب خسارت می شود. سن آفتی است که بیشتر در استانهای شمالی کشور و استان فارس انتشار دارد و اهمیت اقتصادی زیادی ندارد.
ب) شته زرشک:
این آفت در استانهای شمالی کشور مشاهده شده و روی برگها فعالیت دارد، اهمیت اقتصادی آن زیاد است.
ج) پروانه تخم انگشتری:
میزبانهای این آفت برخی از درختان میوه، و گیاهان دیگر شامل:‌ افرا،‌توسکا، زرشک ،غان ،ممرز ،گیلاس وحشی ،زالزالک (ولیک)،‌راش، سیب جنگلی، صنوبر، گوجه جنگلی، گلابی جنگلی، بلوط، بید و پستانک می باشند. این آفت در استانهای شمالی ، تهران ، مرکزی، کردستان و خراسان انتشار دارد. لازم به ذکر است که لارو این پروانه ، برگخوار بوده و اهمیت اقتصادی آن متوسط تا زیاد ذکر شده است.
چ) پروانه برگخوار:
گیاهان میزبان این آفت عبارتند از: افرا ،توسکا ،غان، ممرز ،راش ،صنوبر، سیب جنگلی، بلوط، نسترن، بید زالزالک و زرشک.
این آفت در استانهای شمالی ، دارای اهمیت اقتصادی متوسط است. لارو این پروانه از برگها تغذیه کرده و موجب عریان شدن گیاه می شود.

ح) سپردار بنفش زیتون:
این آفت پلی فاژ بوده و به میزبانهای مختلفی حمله می کند. میزبانهای جنگلی و زمینی عبارتند از : زبان گنجشک ، زیتون ،پسته، بادام، انجیر، اقاقیا، نارون، صنوبر ،خرزهره ،یاس خوشه أی، کلــماتیـس ،ازگیـل تــوت، زالزالک وحشی ،سرخدار ،کاملیا، شیر خشت ،کلهو ،ختمی درختی، یاسمن، برگ بو، موچسب گلابی جنگلی، نسترن و زرشک.
این آفت به شاخه، تنه و میوه گیاهان میزبان حمله می کند به طوری که در محل تغذیه آن به خصوص بر روی میوه و برگ ، یک لکه گردو قرمز ارغوانی رنگ به وجود می آورد. این آفت در تمام نقاط کشور انتشار دارد و اهمیت اقتصادی آن زیاد است.
د) مگس گیلاس
این آفت علاوه بر درختان گیلاس و آلبالو به درختچه های زرشک نیز حمله می کند. لاروآن از گوشت میوه تغذیه کرده و در اکثر نواحی میوه خیز انتشار دارد. اهمیت اقتصادی آن برروی زرشک متوسط است.
ذ) کنه انار
این آفت در سال ۱۳۵۵ بر روی درخت زرشک در کرج گزارش شده است.
ر) زنبور سرشاخه خوار زرشک
لاروها در داخل شاخه های زرشک کانالی ایجاد کرده و بدین طریق از آن تغذیه می نمایند و موجب خشک شدن شاخ های زرشک می شوند. بعد از کامل شدن لارو، در داخل شاخه ها ، تبدیل به شفیره شده و سپس به صورت زنبورهایی شاخه زرشک را سوراخ کرده و خارج می شوند. پس از جفتگیری بر روی شاخه های دیگر تخم ریزی کرده و دوره زندگی آن تکرار می شود.

بیماریهای زرشک :
الف) زنگ زرشک :
این زنگ از روی درختچه زرشک و در نواحی گنبد و اطراف تهران گزارش شده است.
ب) قارچ
این قارچ که عضو قارچی یک گلسنگ است از نواحی گرگان و شاهرود از روی زرشک جمع آوری و گزارش شده است .
ج) قارچ
قارچی است که از روی زرشک در ایران در سال ۱۳۲۹ گزارش شده است
چ) سفیدک زرشک:
سفیدک سطحی زرشک که در نواحی گرگان انتشار دارد.
ح) زنگ سیاه گندم:
مرحله اسیدی زنگ سیاه گندم، روی بوته های زرشک نیز سپری می شود. در واقع زرشک به عنوان میزبان واسط زنگ سیاه گندم محسوب می شود.

مدیر فروشگاه
دیدگاه کاربران
بدون دیدگاه
ارسال دیدگاه